Y học cổ truyền gọi tai biến mạch máu não là trúng phong. Nếu chỉ có liệt nửa người không có hôn mê là trúng phong kinh lạc. Nếu có hôn mê là trúng phong tạng phủ…
1. Nguyên nhân và cơ chế sinh bệnh
– Trúng phong hàn ở kinh lạc: Do cảm nhiễm phải tà khí phong hàn xâm nhập vào cơ thể, tổn thương đến các kinh dương gây ảnh hưởng tới sự vận hành kinh khí gây ra méo miệng, mắt nhắm không kín…
– Trúng phong nhiệt ở kinh lạc: Do nhiễm phong nhiệt làm tổn thương thực thể các kinh lạc thuộc khu vực đầu mặt làm bế tắc vận hành kinh khí mà gây bệnh.
– Huyết ứ ở kinh lạc: Do sang chấn gây ứ huyết làm ảnh hưởng trực tiếp đến sự vận hành kinh khí, kinh khí bị bế tắc mà gây nên bệnh.
2. Bài thuốc hỗ trợ điều trị tai biến mạch máu não
2.1 Trúng phong hàn ở kinh lạc
– Triệu chứng: Mặt tê, đau, miệng méo, mắt nhắm không kín (cùng bên), chảy nước miếng, ăn cơm rơi vãi, mặt má bên bệnh thường lạnh. Bệnh hay gặp sau khi bị lạnh, tắm lạnh hoặc bị nước mưa. Rêu lưỡi trắng, mạch phù trì hoặc phù khẩn.
– Phương pháp điều trị: Khu phong tán hàn hoạt lạc.
– Bài thuốc: Khiên chính tán
+ Thành phần bài thuốc: Bạch phụ tử 24g, bạch cương tàm 40g, toàn yết 30g.
+ Cách dùng: Bạch cương tàm sao vàng, toàn yết bỏ đầu và chân rửa dấm sao vàng, bạch phụ tử vi sao. Ba vị trên tán bột mịn. Uống ấm, mỗi lần uống 15 gam, ngày uống 3 lần, tối uống 1 lần.
– Châm cứu:
+ Ôn châm: Các huyệt tình minh, toản trúc, ế phong, thừa khấp, địa thương, giáp xa.
+ Châm tả: Hợp cốc bên đối diện.
Xuyên khung, vị thuốc hành huyết trục ứ trong bài thuốc Tứ vật đào hồng gia đan sâm tô mộc
2.2 Trúng phong nhiệt ở kinh lạc
– Triệu chứng: Sưng đau vùng đầu mặt, kèm theo sốt, nhĩ bệnh (ù tai) sau đó méo miệng, mắt nhắm không kín cùng bên bệnh ngày một rõ, sợ gió, sợ nóng, mạch phù sác.
– Phương pháp điều trị: Khu phong thanh nhiệt thông kinh hoạt lạc.
– Bài thuốc: Phòng phong gia ngân hoa thang
+ Thành phần bào thuốc: Phòng phong 16g, đương qui 12g, xích phục linh 15g, hạch nhân 10g, tần giao 12g, hoàng cầm 16g, cát căn 16g, khương hoạt 12g, quế chi 6g, kim ngân hoa 12g.
+ Cách dùng: Đương qui tẩm rượu. Các vị trên + nước 1800ml, sắc lọc bỏ bã lấy 300ml. Uống ấm chia đều 4 phần, ngày uống 3 lần, tối uống 1 lần.
– Châm cứu:
+ Châm: Các huyệt tại chỗ bên bệnh thừa khấp, tình minh, toản trúc, hạ quan, địa thương, ế phong.
+ Châm tả: Huyệt hợp cốc (đối diện ), khúc trì.
2.3.Huyết ứ ở kinh lạc
– Triệu chứng: Sau chấn thương va đập mạnh ở vùng đầu mặt dần méo miệng. Mắt nhắm không kín, đau ẩm ỉ, chảy nước miếng, há miệng đau mỏi.
– Phương pháp điều trị: Hành huyết trục ứ, thông kinh hoạt lạc.
– Bài thuốc: Tứ vật đào hồng gia đan sâm tô mộc.
+ Thành phần bài thuốc: Xuyên khung 12g, xuyên qui 16g, bạch thược16g, địa hoàng 24g, đào nhân 10g, hồng hoa 8g, đan sâm 16g, tô mộc 12g.
+ Cách dùng: Đào nhân bỏ vỏ, xuyên qui tẩm rượu. Các vị trên + nước 1700ml, sắc lọc bỏ bã lấy 300ml Uống ấm chia đều 4 lần, ngày uống 3 lần, tối uống 1 lần.
– Châm cứu:
+ Châm các huyệt tại chỗ: Các huyệt tình minh, thừa khấp, giáp xa, địa thương, thừa tương, ê phong.
+ Toàn thân: Châm tả hợp cốc (đối diện).
Lưu ý, khi có dấu hiệu của tai biến mạch máu não, người bệnh cần được cấp cứu kịp thời. Việc kết hợp điều trị đông y cần do bác sĩ chỉ định, người bệnh không tự ý dùng thuốc.
